ตอนที่190: Varicose Vain
Varicose Vein
อุบัติการณ์ของโรค
โรคนี้มักพบในสตรี อุบัติการณ์เพิ่มขึ้นตามอายุ น้ำหนักตัว จำนวนบุตร ความสัมพันธ์กับอาชีพที่ต้องยืนนั้น พบว่าไม่มีความสัมพันธ์ที่แน่นอน เช่นยืนน้อยอาจเป็นได้ ยืนมากอาจเป็นน้อยกว่า อย่างไรก็ตามพบว่าการยืน หรือนั่งนานๆ ก็มีส่วนที่ทำให้เกิด
การดู
การดูตำแหน่งเส้นเลือดขอดสามรถที่จะบอกข้อมูลสำคัญเกี่ยวกับสาเหตุของการเกิดเส้นเลือดขอดได้ เช่น เส้นเลือดขอดที่เกิดจาก Long sapheneous vein จะพบอยู่ทางด้านในของขา ส่วนถ้าเป็นเส้นเลือดขอดจาก short sapheneous vein เป็นผลมาจาก incompetent perforators ผู้ป่วยจะมีลักษณะของเส้นเลือดขอดใต้ต่อตำแหน่งที่มี incompetent perforators ลงมา อาการของเส้นเลือดขอดจะเห็นเส้นหลอดเลือดดำโตและคดเคี้ยวเมื่อผู้ป่วยยืน และจะหายไปเมื่อผู้ป่วยนอน
การคลำ
ตรวจโดยวางมือไว้บริเวณใต้ต่อหลอดเลือดดำที่ลิ้นเสีย เมื่อผู้ป่วยไอจะรู้สึกเหมือนว่ามีคลื่นกระทบนิ้ว โดยเฉพาะว่าถ้าเส้นเลือดขอดเกิดจาก saphenofemoral incompetence การให้ผู้ป่วยไอจะคลำได้คลื่นกระทบมือที่บริเวณของ saphenofemoral incompetence เด่นชัดมาก
การตรวจ Tourniquet test สามารถบอกถึงตำแหน่งที่มีความความผิดปกติของลิ้นที่เชื่อมต่อระหว่างหลอดเลือดที่ลึกและตื้น วิธีการนี้ทำได้โดยให้ผู้ป่วยนอนราบและยกขาสูง หลังจากนั้นหลอดเลือดที่อยู่ในในเส้นเลือดขอดจะแฟบลงเพราะเลือดไหลกลับจากการยกขาสูง จากนั้นให้ผู้ป่วยคงขาไว้เช่นนั้นและผู้ป่วยทำการรัดสายวัด ในตำแหน่งบริเวณต้นขาและหลังจากนั้นให้ผู้ป่วยยืนและผู้ตรวจสอบจะสังเกตการโป่งของเส้นเลือดขอดอีกครั้งหนึ่งว่าเกิดบริเวณใด ถ้าเส้นเลือดขอดเกิดบริเวณต่ำกว่าสายรัดที่อยู่นั้นบ่งบอกถึงว่ามีการติดต่อของหลอดเลือดดำส่วนลึกกับส่วนตื้นใต้ต่อที่รัดนั้นไว้ ถ้ามีการโป่งพองของหลอดเลือดดำที่เหนือกว่าสายรัดแสดงว่ามีการติดต่อที่ผิดปกติของหลอดเลือดดำลึกกับตื้นเหนือจุดที่รัด ซึ่งปัญหาที่พบบ่อยที่สุดคือ มีการรั่วของลิ้นที่ saphenofemoral junction ส่งผลให้เกิด reflux ลงมา
การอุดตันของหลอดเลือดดำ ( Acute venous thrombosis ) แบ่งกว้างได้เป็น 2 ประเภท คือ การตีบของหลอดเลือดตื้นกับหลอดเลือดลึก การอุดตันของหลอดเลือดดำมักเป็นผลมาจากการอักเสบของหลอดเลือดดำและสามารถวินิจฉัยได้ไม่ยาก ผู้ป่วยมักมีอาการตามแนวของหลอดเลือดดำและมักจะมีผิวหนังที่ปกคลุมอยู่บนเหนือต่อหลอดเลือดดำเหล่านี้แดงเป็นทางตามแนวหลอดเลือดดำ อาการดังกล่าวมักเกิดหลังการแทงเข็มหรือการให้สารน้ำทางหลอดเลือดดำ อาการดังกล่าวควรวินิจฉัยแยกออกจาก Skin nodule การตีบของหลอดเลือดลึกสามารถแบ่งออกได้เป็นกว้าง ๆ ที่เกิด DVT คือ popliteal vein และ iliofemoral vein ผู้ป่วยที่มี popliteal vein ผู้ป่วยจะมีอาการบวมของขา ปวดขา และร้อนบริเวณน่อง เมื่อผู้ตรวจพยามทำการกระดกข้อเท้า ผู้ป่วยจะมีอาการปวดขามาก ในการตรวจวิธีการดังกล่าวต้องระมัดระวังเพราะการตรวจดังกล่าวเป็นการทำให้หลอดเลือดดำตึง ผู้ป่วยอาจมีการกระตุกของก้อนเลือดในหลอดเลือดดำและเป็นสาเหตุการเกิดหลอดเลือดในปอดตีบตันได้ แต่ในผู้ป่วยซึ่งเป็น iliofemoral vein ผู้ป่วยจะมีอาการบวมของขาทั้งขารวมถึงต้นขาและน่องและมักมีเส้นเลือดดำโป่งที่ผิวหนังร่วมด้วย สีของขาอาจเหมือนปกติ แต่มักจะมีไข้เล็กน้อย ผุ้ป่วยจะมีอาการบวมของขาทั้งสองข้าง และผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรงผู้ป่วยอาจจะมีอาการของ Phlegmasia cerulean dolens ซึ่งจะมีการบวมของขาอย่างมากและผู้ป่วยจะปวดขามากและขาคล้ำ ในที่สุดจะมีเท้าเน่าเกิดขึ้น
Postphlebitic syndrome
เกิดจากการมีการคั่งของเลือดในหลอดเลือดดำเป็นเวลานาน อาจจะเกิดจาการซึ่งมีการอุดตันของหลอดเลือดดำ เช่น iliofemoral thrombosis หรืออาจเกิดจากการมีลิ้นในหลอดเลือดดำเสียทำให้เลือดไหลกลับมาเป็นเวลานานเช่นเดียวกับเส้นเลือดขอดนั้นเองซึ่งอาการทั้งสองอย่างจะทำให้เกิดความดันสูงในหลอดเลือดดำ ในผู้ป่วยดังกล่าวจะมีอาการบวมของขาโดยเฉพาะบริเวณรอบๆ ข้อเท้าผิวหนังจะมีสีน้ำตาล ผิวหนังจะหนาขึ้น และในที่สุดจะเกิดแผลบริเวณด้านในของขา โดยเฉพาะข้อเท้าเหนือตาตุ่ม แผลในโรคนี้จะตื้น และมีเนื้อเยื่อสีชมพูที่ก้นแผลมาก น่าสังเกตว่า แผลลักษณะนี้จะต่างจากแผลจาการขาดเลือดในหลอดเลือดแดงจะแห้งๆ ผู้ป่วยในกลุ่มนี้การคลำอาจจะบอกสาเหตุของการที่มีหลอดเลือดอุดตัน เช่นการคลำท้องแล้วพบก้อนเนื้องอก สิ่งนี้อธิบายได้ว่าการมีเนื้องอกไปกดทับหลอดเลือดเหล่านั้นทำให้อุดตัน
การตรวจพิเศษ
- การตรวจพิเศษ ในผู้ป่วยเส้นเลือดขอดมีด้วยกัน 3 อย่าง
- Yaricogaphy ทำได้โดยการใส่สายเข้าไปบริเวณปลายของเส้นเลือดขอดหลังจากนั้นฉีดสี แล้วถ่ายภาพรังสี จะแสดงจุดที่มีการต่อระหว่าง superticial กับ deep system การศึกษานี้มักจะใช้กรณีที่ผู้ช่วยกลับมาเป็นเส้นเลือดขอดอีกครั้งหนึ่ง ( Recurent varicbse yein ) ข้อเสียของ aricomphy คือเป็นวิธีตรวจที่ myasiye มีโอกาสเสี่ยงการเกิด DY และผู้ป่วยต้องรับการฉีดสี ซึ่งอาจมีการแพ้ ร่วมกับมีโอกาสได้รับอันตรายจากการได้รับรังสีร่วมด้วย
- Continuous wave Doppler ( C W D ) วิธีการนี้สามารถเพิ่มข้อมูล ในการวินิจฉัยและบ่งถึง ตำแหน่งที่มีการรั่วของลิ้นได้ ทำโดยการใช้หัว Doppler วางบนหลอดเลือดดำที่สงสัยว่ามีลิ้นผิดปกติเช่น saphonofemoral junction หลังจากนั้นให้บีบและคลายกล้ามเนื้อน่อง การพบว่าฟังได้การไหลของเลือดกลับมา > 5 วินาทีในช่วงคลายมือ ( prolong reverse of flow ) สามารถบ่งถึงตำแหน่งนั้นได้
อาการที่บ่งว่าจะเป็นภาวะหลอดเลือดเลือดที่ขาอุดตัน ( Pretest Probability for DVT, Wells score )
- มะเร็งที่กำลังได้รับการรักษาภายใน 6 เดือน
- อัมพาต อัมพฤกษ์ หรือไม่ขยับขาเลยจากการใส่เฝือก
- ผู้ป่วยที่นอนติดเตียงนาน >3 วัน หรือเพิ่งได้รับการผ่าตัดใหญ่ภายใน 1 เดือน
- มีอาการปวดขา ไปตามหลอดเลือดดำที่ถูกอุดตัน
- ขาบวมทั้งสองข้าง
- ขาบวม > 3 ซ.ม. เมื่อเปรียบเทียบกับขาข้างปกติ
- ขาบวมกดบุ๋ม
- มีหลอดเลือดดำชั้นตื้นโต ( Collatateral superficial veins ( nonvaricose )
- ไม่มีโรคอื่นที่สามารถอธิบายอาการของผู้ป่วยได้
การรักษา ส่วนมากไม่จำเป็นต้องผ่าตัด
- Conservative treatment ทำได้โดยเวลานอนให้ยกขาสูงกว่าตัวเล็กน้อยและใช้ถุงน่องรัดที่ขาเวลาเดินหรือยืน นอกจากในผู้ป่วยที่มีอาการจากเส้นเลือดขอดรุนแรงหรือภาวะแทรกซ้อนจากเส้นเลือดขอด จึงควรรักษาโดยการฉีดสารระคายเคืองหรือการผ่าตัด
- การฉีดสารระคายเคืองเข้าหลอดเลือด ( Sclerotherapy ) ควรใช้ในกรณีที่ผู้ป่วยมีส้นเลือดขอดเล็กๆ อยู่ใต้เข่า หรือผู้ป่วยผ่าตัดแล้วแต่ยังมีเส้นเล็กๆ เหลืออยู่ ซึ่งจะทำให้เส้นเลือดขอดที่เหลืออยู่หายไปได้ หลักการรักษาคือ แพทย์จะฉีดสารที่ทำให้เกิดการระคายเคืองต่อเส้นเลือดขอด ส่งผลให้เกิดการอักเสบตามมาและหลังจากนั้นแพทย์จะทำการรัดขาบริเวณที่ฉีดสารระคายเคือง โดยผ้าพันขานานประมาณ 3 สัปดาห์ ซึ่งจะทำให้หลอดเลือดเกิดการอักเสบรุนแรง แล้วเข้ามาเปรียบกันเหมือนกาวถาวร ทำให้เส้นเลือดที่โป่งขยายนั้นตีบลงได้และเส้นเลือดขอดจะหายไปในที่สุด
- การผ่าตัด ต้องประกอบด้วย 2 ส่วน คือ
– เป็นการตัดการเชื่อมต่อระหว่างหลอดเลือดดำลึกกับตื้นที่มีการต่อกันโดยตรง
– กำจัดหลอดเลือดที่เป็นเส้นเลือดขอดอยู่ที่ขาได้โดยการทำ venous stripping และ vein
avulsion การรักษานี้เป็นการกำจัดทั้งตัวเส้นเลือดขอดและสาเหตุที่ทำให้เป็นเส้นเลือดขอด
3.1 วิธีการผ่าตัดเส้นเลือดขอดของ Long sapnemous vein
3.2 วิธีการผ่าตัดในเส้นเลือดขอดของ Short sapnemous vein
ผลของการรักษา
โอกาสที่เส้นเลือดขอดจะกลับมาใหม่ หลังจากใช้การพันขาอย่างเดียว พบว่ามากกว่า 90 % ส่วนในผู้ป่วยที่ไม่ได้ทำการดึงหลอดเลือดที่โป่งบริเวณต้นขาออก โอกาสกลับมาเป็นใหม่ 35 % แต่ถ้าทำการดึงเส้นเลือดดำที่ต้นขาออก โอกาสกลับมาเป็นใหม่พบแค่ 20 % สาเหตุส่วนใหญ่ของการกลับมาเป้นเส้นเลือดขอดใหม่คือการผ่าตัดครั้งแรกนั้นไม่ครบถ้วนสมบูรณ์
วิธีการป้องกัน
- ออกกำลังกายอย่างเหมาะสม และเป็นประจำ เพื่อเพิ่มการหมุนเวียนของเลือด
2. ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ เพราะถ้าน้ำหนักเยอะจะทำให้การหมุนเวียนของเลือดไม่ดี
3. ไม่ควรนั่งไขว่ห้างเป็นเวลานานๆ
4. ไม่สูบบุหรี่ และถ้ายังสูบบุหรี่อยู่ควรงดอย่างถาวรจะดีที่สุด
5. ถ้าเป็นโรคประจำตัว เช่น โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง หรือมีไขมันสูง ควรได้รับการรักษา
ให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ
6. หลีกเลี่ยงการรับประทายยาที่ทำให้เส้นเลือดหดตัว เช่น ยาลดน้ำมูกบางชนิด
7. ผู้หญิงที่มีปัญหาในภาวะ Reynaud’s phenomenon ควรหลีกเลี่ยงการรับประทายยาคุมกำเนิดในบางราย
8. รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ต่อเส้นเลือด ได้แก่ ผัก ผลไม้ และอาหารเสริมที่ควรรับประทาน คือ
วิตามินเอ วิตามินซี วิตามินบี 3 กรดอะมิโน สมุนไพรต่างๆ แปะก๊วย โสม น้ำมันปลา
>>> ดูรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ http://www.firstphysioclinics.com
>>> เฟิร์สฟิสิโอคลินิกกายภาพบำบัด (FIRSTPHYSIO)
>> > LINE ID: 0852644994
>>> TEL. 085-264-4994ตอนที่18
More